ပဒူေကာင္အႏၲရာယ္
တိုတိုေျပာရင္ ကိုက္တဲ႔ ပဒူေကာင္ကို ရိုက္မိတာနဲ႔ သူ႔ဆီက pheromone ဆိုတဲ႔ ဓါတ္တစ္ခု အနံ႔ တစ္ခုထြက္လာတယ္။ ဒီအနံ႔ဟာ ပဒူအုံက က်န္ ပဒူေကာင္ေတြကို “ငါတို႔ရန္သူ ေရာက္ေနျပီ တိုက္ခိုက္ႀက” လို႔ တပ္လွန္႔သံပါပဲ။ ဒါေႀကာင့္ အုံနဲ႔က်င္း နဲ႔ ဝိုင္းကိုက္ႀကတာပါ။ ေျပးလို႔မလြတ္ပါဘူး။
ပဒူကိုက္ရင္ဘာျဖစ္လာသလဲ
ပဒူ hornet က ဖင္က ဆူးနဲ႔ ထိုးလိုက္တာပါပဲ။ ဒီအခါ ခႏၶာကိုယ္က ဓါတ္မတည့္တဲ႔အတြက္ histamine ဓါတ္ေတြ ထြက္ပါတယ္။ တုပ္ခံရတဲ႔ေနရာမွာ ေဖာင္းမယ္ ေယာင္မယ္ နာက်င္မယ္ ယားယံမယ္။ တခ်က္၂ခ်က္ကေတာ့ ဒီေလာက္ပါပဲ။ ေသႏိုင္ေလာက္တဲ႔ အခ်က္ေရဟာ လူႀကီးမွာ ၁၀၀၀ ေလာက္ ကေလးမွာ ၅၀၀ ေလာက္လို႔ဆိုပါတယ္။ အေပၚမွာ ဆိုထားသလို ကိုက္တာနဲ႔ လိမ္မာပါးနပ္စြာ ေရွာင္ႏိုင္ရင္ ကိုက္ခံရတဲ႔ အခ်က္ေရ နည္းပါလိမ့္မယ္။ တအုံလုံးထြက္ကိုက္ရင္ေတာ့ မလြယ္ပါဘူး။ ေသႏိုင္ပါတယ္။
ကိုက္ခံရရင္ ဘယ္လိုလုပ္မလဲ
တစ္ခ်က္ႏွစ္ခ်က္ ကိုက္တာေတာ့ ဆူးေလးႏွဳတ္ ေဆးထည့္ မလုပ္တတ္ရင္ ေဆးခန္းျပပါေလ။ အေကာင္ကိုက္ခ်က္န ည္း လို႔ လိမ္းရတဲ႔ေဆးကေတာ့ Anthisan oitment တဲ႔။ ပူတာအို နန္းပန္းဒင္အတြက္ ေဆးေတြစီစဥ္ေတာ့ ဒီေဆး ထည့္ေပးဖို႔ သတိရတယ္။ ေဈးကြက္မွာ ဝယ္မရလို႔ မေပးလိုက္ႏိုင္ခဲ႔ဘူး။ အေကာင္ငယ္မ်ား (ေျမြမပါ). ကိုက္တာအတြက္ သင့္တဲ႔လိမ္းေဆးပါ။
ကိုက္ခံရတဲ႔ အခ်က္ေရ နည္းေသာ္လည္း ဒီ sting နဲ႔ ဓါတ္မတည့္သူအဖို႔ အလြန္အႏၲရာယ္ ရွိပါတယ္။ ေျမာက္ဒဂုံက အျဖစ္ဟာ ကိုက္ခ်က္နည္းေပမယ့္ ဓါတ္မတည့္လို႔ ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ျဖစ္ရတယ္ ယူဆပါတယ္။ ဒီလကၡဏာေတြက ကိုက္တဲ႔ ေနရာ အျပင္ မကိုက္တဲ႔ေနရာေတြမွာ ယားယံမယ္။ ဘုေတြအပိန္႔ေတြ ထလာတယ္။ မ်က္ခြံ မ်က္ႏွာ ႏွာေခါင္း ႏွဳတ္ခမ္း ေယာင္လာမယ္။ အသက္ရွဳခက္မယ္။ ရွဴရင္ အသံၿမည္မယ္။ ေခါင္းအုံ ေခါင္းမူးမယ္။ ေသြးေပါင္က်မယ္။ ဗိုက္ထဲက ရစ္နာမယ္။ ေအာ့ခ်င္အန္ခ်င္မယ္။ အန္မယ္။ ဝမ္းသြားမယ္။ ဒါေတြဟာ ေသေလာက္တဲ႔ အႏၲရာယ္လို႔ သေဘာေပါက္ပါ။ ေဆးရုံကို အျမန္ေျပးပါ။
တကယ္ေတာ့ တကိုယ္လုံးေယာင္ရာမွာ ေလျပြန္ဝပါ ေယာင္ရမ္းျပီး ပိတ္ဆို႔လို႕အသက္မရွဳႏိုင္လို႔ ေသြးေပါင္က်လို႔ ေသရ တာပါ။ ဒီလို histamine ေတြ အမ်ားအျပား ထြက္တာအတြက္ ျပန္ေျဖတဲ႔ေဆးဟာ antihistamine “ဘာမီတြန္” တဲ႔။ အျခား အသက္ကယ္ဖို႔ လိုက္ရတဲ႔ ေဆးေတြေတာ့ ရွိပါေသးတယ္။ မွတ္ထားရမွာက ပဒူတုပ္ရင္ မေပါ့ရ။ ေသႏိုိင္ပါ တယ္။ ေသေလာက္တဲ႔ လကၡဏာေတြ သိထားျပီး ေဆးရုံ အျမန္ ေျပးဖို႔ပါပဲ။
ေဆာင္ရန္၊ ေရွာင္ရန္မ်ား
ပ်ားတူေကာင္ (hornet) ပ်ားတူေကာင္ (hornet) ေတြရဲ႕ အသိုက္ေတြနား မသြားပါနဲ႕။ တစ္ေကာင္လာကိုက္လွ်င္ လည္း အဲဒီအေကာင္ကို မသတ္ပါနဲ႕။ ထြက္ေျပးပါ။ အစားအစာ အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ မတည့္သူေတြ အင္းဆက္ကိုက္မႈေတြနဲ႕ မတည့္သူေတြအတြက္ အသက္အႏၲရာယ္ၾကီးပါတယ္။ တကိုုယ္လံုုးဖူးေယာင္လာတဲ့အခါ အသက္ရႈလမ္းေၾကာင္းလည္း အတြင္းမွာ ဖူးေယာင္လာမွာျဖစ္ေတာ့ အသက္ရႉၾကပ္လာျပီး ေဆးရံုု ျမန္ျမန္ မေရာက္လွ်င္ ေသဆံုုးသြားနိုုင္ပါတယ္။ ေဆးရံုကို ခ်က္ျခင္းေျပးျပီး ကုသမႈခံယူပါ။ အစား ေဆးေတြနဲ႕ မတည့္မႈ (အလာဂ်ီ) အျပင္းအထန္ျဖစ္တဲ့ လူနာေတြကို ကုမယ့္ အသက္ကယ္ေဆးေတြ ဆရာဝန္ေတြမွာ အဆင္သင့္ ရွိေနမွာပါ။
ပ်ားတူေကာင္ တစ္ေကာင္ကို သတ္လိုက္လွ်င္ အေသေကာင္က pheromone ဖရိုုမုုန္း ဓါတုအနံ႕ထြက္လာျပီး အသိုက္ ထဲက အေကာင္ေတြကို စုျပံဳလာကိုက္ေစပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လာကို္က္တဲ့ အေကာင္ကို လံုးဝမသတ္ဘဲ လြတ္ရာ အျမန္ ထြက္ေျပးပါ။ အသိုက္ေတြ႕လွ်င္ ခဲနဲ႕ ေပါက္ ထုတ္နဲ႕ထိုးတာတို႕ မလုပ္ပါနဲ႕။ လက္ေပၚ ကိုယ္ေပၚ တစ္ေကာင္ နွစ္ေကာင္ လာနားလွ်င္ မလႈပ္ဘဲ ေနၾကည့္ပါ။ သူတို႕ စပ္စုသာလည္း ျဖစ္တယ္။ သူ႕ဘာသာသူ စပ္စုုလိုု႕ အားရရင္ ျပန္သြား ပါလိမ့္မယ္။
လက္ေပၚမွာ ကိုုယ့္ေပၚမွာ လာနားတဲ့ ပ်ားတူေကာင္ အေကာင္ကို ရုိက္သတ္လိုက္တာနဲ႕ pheromone အနံ႕ထြက္ျပီး က်န္တဲ့ သူ႕ေဘာ္ဒါေတြ ဒီအနံ႕ရလိုု႕ လာကိုက္ၾကမယ္။ ဒီအနံ႕က “ဒီမွာ ရန္သူေတြ႕ထားတယ္ လာသတ္ၾက”ဆိုုတဲ့ message သတင္းပါဘဲ။ ပ်ားတူေကာင္ေတြရဲ႕ သားေကာင္ေတြျဖစ္တဲ့ ပ်ားေတြကို တိုက္ခိုက္ဖို႕ ႏွိဳးေဆာ္တဲ့ 2 pentanol, 3-methyl-1-butanol, and 1-methylbutyl 3-methylbutanoate ဆိုတဲ့ ဓါတုနံ႕ေတြကို ဒီအေကာင္ေတြ က ကိုယ္ထဲကထုတ္သံုးတာမ်ိဳးပါ။ ကုိယ့္အသိုက္ကို လာရန္လုပ္မယ့္လူေတြ ဝက္ဝံေတြကို လာေရာက္ တိုက္ခိုက္ဖို႕ လည္း ေသသြားတဲ့အေကာင္ ဒါမွမဟုတ္ ေရွ႕ေျပး အေထာက္ေတာ္ အေကာင္ေတြက ကိုယ္ထဲက ဒီ pheromone ကိုဘဲ ထုတ္ သံုးပါတယ္။
အစားအစာေတြမွာ ထည့္တဲ့ လူလုုပ္အနံ႕ေတြျဖစ္တဲ့ ငွက္ေပ်ာသီးနံ႕ ပန္းသီးနံ႕ေတြနဲ႕ C5 alcohols and C10 esters ေတြပါတဲ့ အနံ႕ေတြ လူကိုုယ္မွာျဖစ္ျဖစ္ အဝတ္ေတြ တျခားကိုုယ္နဲ႕အတူ သယ္လာတဲ့ပစၥည္းေတြမွာ ေပေနလိုု႕ အနံ႕ရ တဲ့ အခါမွာလည္း လာေရာက္တိုုက္ခိုုက္ၾကပါတယ္။ ပန္းသီးနံ႕ ငွက္ေပ်ာသီးနံ႕ေတြပါတဲ့ မုန္႕ေတြစားျပီး အသိုက္နား ေလွ်ာက္သြားရန္ မသင့္ပါ။
ပ်ားတူေကာင္ အသိုက္ေတြကို ဖယ္ရွားတဲ့အခါ ဖယ္ရွားသူက ပ်ားတုတ္မည့္ရန္ကို တစ္ကိုယ္လံုးကို ကာကြယ္တဲ့ ဝတ္စံု ဝတ္ထားျပီး က်န္သူေတြက အနားမွာ မေနပါနဲ႕။ အာရွတိုက္က Asian Giant Hornet အာရွ ပ်ားတူေကာင္ အၾကီးစား နဲ႕ Japanese Giant Hornet ဂ်ပန္ ပ်ားတူေကာင္အၾကီးေစား ေတြက အဆိပ္အျပင္းဆံုးဆိုပါတယ္။ ပ်ားတူေကာင္ေတြ ဟာ လူေတြအတြက္ အစားအစာ သီးႏွံထုတ္လုပ္မႈမွာ အေရးပါတဲ့ပ်ားေတြရဲ႕ အဓိကရန္သူျဖစ္တယ္။ ပ်ားတူေကာင္ေတြ ဟာ ပ်ားအံုေတြထဲဝင္ျပီး ပ်ားေတြအားလံုးကို သတ္ျပီး ပ်ားသလက္ေတြကို သိမ္းပိုက္ လုယူၾကတယ္။ ပ်ားတူေကာင္ အေကာင္ ၃၀ ဟာ ပ်ားအံုတခုအတြင္းမွာရွိတဲ့ ပ်ားအေကာင္ သံုေသာင္းကို သံုးနာရီေက်ာ္ေက်ာ္အတြင္းမွာ သတ္ပစ္နိုင္ ၾက တယ္။ နက်ယ္ေကာင္ေတြ (wasp) အဆိပ္နဲ႕ မတည့္သူေတြဟာ ပ်ားတူေကာင္ အဆိပ္နဲ႕လည္း မတည့္ပါ။
ပ်ားတူအံုုကိုု မိုုက္မဲတဲ့ သတၱိျပခ်င္တာနဲ႕ ခဲနဲ႕ေပါက္ တုတ္နဲ႕ ထိုုးျပီးေျပးမယ့္ နားမလည္တဲ့ လူငယ္ေလးေတြ (ကေလး ေတြ) ကိုု ေျပာျပရန္ျဖစ္ပါတယ္။ ကမၻာ့အေျပး ခ်န္ပီယံေတာင္ ဘယ္လိုုမွ် ေျပးမလြတ္နိုုင္ပါ။ စကၠန္႕ အနည္းငယ္ အတြင္း ဝိုုင္းအံုု အကိုု္က္ခံရမယ္။ ပ်ားတူေတြဟာ တစကၠန္႕အတြင္းမွာ ေပ ၂၀ ခန္႕ ပ်ံနိုုင္တဲ့ အျမန္နႈန္းရွိပါတယ္။ တစ္စကၠန္႔အတြင္းမွာ ေလထဲမွာ အၾကိမ္၁၀၀ ခန္႕ အေတာင္ခတ္နိုုင္ပါတယ္။
ကာကြယ္မႈ
ပ်ားတူနဲ႕ ပ်ားေတြ အံုုနားမွာ ကိုုယ္ေရာက္ေနတာ မသိဘဲ၊ ငွက္ေပ်ာသီးလိုု အသီးတစ္ခုုခုု စားေနလိုု႕ ဒါမွမဟုုတ္ အသီးနံ႕ ေမႊးေနတဲ့ အခ်ိဳရည္ တစ္ခုုခုုကိုု ေသာက္ေနတဲ့အခါ နႈတ္ခမ္းတိုု႕ မ်က္နွာတိုု႕ အသီးေရေပေနတဲ့ လက္တိုု႕ကိုု ပ်ားတိုု႕ ပ်ားတူတိုု႕ လာနားတဲ့အခါ တခါတေလ အေကာင္းဆံုုးကေတာ့ လက္ျဖင့္ အျပင္းအထန္ ေမာင္းထုုတ္ ျခင္း မျပဳဘဲ ျငိမ္ေနလိုုက္ျခင္းပါဘဲ။ သူစပ္စုုလိုု႕ အားရျပီး ျပန္ထြက္သြားတဲ့အခါၾကမွဘဲ ထြက္ေျပးေပေရာ့။
ကိုုယ့္ကိုုယ္ကိုု ကာကြယ္တဲ့အေနနဲ႕ အသီးအနံ႕ရွိတဲ့ အခ်ိဳေရေသာက္ေနတဲ့အခါ နႈတ္ခမ္းေတြ ေမးေတြ လက္ေတြမွာ အခ်ိဳရည္ေတြ မေပက်ံေအာင္ ေသာက္ျခင္းပါဘဲ။ ဒါေတာင္မွ အသီးအခ်ိဳေရ ပုုလင္း အဝတိုု႕ ဖရဲသီးျခမ္းတိုု႕ သရက္သီး စိတ္ေတြကိုု ပ်ားေတြဝိုုင္းလာရင္ အသီးေတြေရာ အခ်ိဳရည္ပုုလင္းေတြကိုုပါ ေျမေပၚမွာ ညင္သာစြာခ်ျပီး ပ်ားတူေတြ ပ်ားေတြကိုု အခ်ိဳေရ စတုုဒီသာတုုိက္ျပီး ကိုုယ္လြတ္ရာ အျမန္သြားထြားနိုုင္ပါတယ္။ (ပ်ားေတြနဲ႕ကေတာ့ ၾကံဳဖူးတဲ့ ကိုုယ္ေတြ႕ အျဖစ္အပ်က္ေတြပါ။)
ထပ္ေျပာပါဦးမယ္။ အဆင္မေျပလိုု႕ ပ်ားတူ တစ္ေကာင္ရဲ႕ အကိုုက္ခံလိုု႕ကေတာ့ ေျပးပါ။ သိပ္ဆိုုးဝါးစြာ အာလာဂ်ီ ဒဏ္ (ပ်ားဆိပ္သင့္ဒဏ္) ခံစားရရင္ ေဆးရံုု ဆရာဝန္ေတြဆီေျပးပါ။ ကိုုယ့္ ဆရာဝန္က ေပးထားတဲ့ အေရးေပၚအသက္ကယ္ ေဆး ကိုု အသက္ရႈ စျပီး မၾကပ္ေသးဘူးဆိုုရင္ေတာ့ အျမန္ေသာက္နိုု္င္ပါတယ္။ အင္တာနက္က ေဆးမီးတိုုေတြကိုု အားမကိုုးပါနဲ႕။
Maung Maung Myint
